Dziecko mnie nie szanuje. Jak zdobyć szacunek u dziecka.
Coraz częściej można się spotkać z opinią, że w dzisiejszych czasach szacunek jest już echem przeszłości. W dobie częstego i powszechnego hejtu można dojść do wniosku, że nie opłaca się szanować innych. Rozluźnienie konwenansów, powszechny już właściwie dostęp do Internetu i przekonanie, że w Internecie jest się anonimowym i bezkarnym jest całkiem silne. A zachowania z przestrzeni wirtualnej rozprzestrzeniają się na zachowania w rzeczywistości. Są na to podatne szczególnie dzieci.
Jednak szacunek nie jest bez znaczenia. Warto wpajać w dziecko szacunek i uczyć go.

CZYM JEST SZACUNEK?
Szacunek jest uważany za formę grzeczności. Jednak to coś więcej niż wyszukana grzeczność. Szacunek to grzeczność połączona z troską o drugą osobę i o jej dobro. Szacunek to uznanie czyjegoś prawa do tego, by miał własne zdanie, własne poglądy i akceptacji decyzji, które podejmuje. Szacunek to uszanowanie godności drugiej osoby i możliwość emocjonalnego zdystansowania się od poglądów drugiej osoby – nawet jeśli się z nimi nie zgadzasz i nawet jeśli wchodzisz właśnie w konflikt słowny.
Każdy człowiek ma własną godność i prawo do decydowania o sobie. To nienaruszalne, niezbywalne prawo naturalne. Poczucie godności mają już nawet bardzo małe dzieci. One cierpią, gdy czują, że ich granice są naruszane – przemoc fizyczna, psychiczna, emocjonalna czy seksualna odbija na dziecku ogromne piętno, z którego konsekwencjami będzie musiało zmagać się do końca życia.
Szacunek nie jest echem przeszłości. Jest naprawdę bardzo ważny. W końcu to właśnie szacunek względem innych osób pozwala na nawiązywanie trwałych, zdrowych relacji z innymi ludźmi. Człowiek, który szanuje innych i sam jest szanowany jest po prostu szczęśliwszy. W jego otoczeniu są bowiem ludzie, którzy dobrze mu życzą, a i on sam dobrze życzy innym. Może zatem liczyć na wsparcie w trudnych chwilach w życiu. Dla ludzi to przecież naprawdę bardzo ważne – w końcu człowiek jest stworzeniem stadnym i potrzebuje w swoim otoczeniu innych osób, na których może polegać.
Warto wiedzieć, że szacunek rozwija też umiejętność empatii. A empatia pozwala na lepsze, pełniejsze zrozumienie drugiego człowieka. To właśnie empatia pozwala współodczuwać emocje drugiej osoby. Pozwala lepiej zrozumieć jej sytuację i to, co w danej sytuacji przeżywa. Pozwala to na otworzenie się na potrzeby danej osoby i nawiązanie bliższej relacji.
Małe dziecko wie, że jest odrębną istotą i należy mu się szacunek. Jeśli jego godność jest naruszana, potrafi już to komunikować i bronić się na swój własny sposób. Jednak dziecko nie rodzi się ze świadomością, że inni też mają swoje poczucie godności. Dziecko uczy się świata poprzez obserwowanie i naśladowanie swojego otoczenia. Jeśli w najbliższym otoczeniu, rodzinie – w końcu to podstawowa jednostka społeczna – dziecko widzi, że ludzie odnoszą się do siebie źle, będzie to naśladować.
Dziecko obserwuje swoje otoczenie, rodzeństwo, rodziców, dziadków, a w późniejszym okresie też rówieśników i inne osoby ze swojego otoczenia. Na tej podstawie uczy się samo reagować. Nie zawsze dziecko ma zdrowe, dobre wzorce na każdym etapie swojego życia. Dlatego nie każde dziecko może w sposób naturalny nauczyć się szacunku.
Jednak szacunek to wartość, którą warto pielęgnować. Jeśli dziecko nie nabierze szacunku do innych w dzieciństwie, nie nauczy się tego automatycznie w dorosłości. Wtedy sytuacja może stać się jeszcze trudniejsza – w końcu bardzo trudno jest zmienić nawyki, które wypracowało się w dzieciństwie i w okresie dojrzewania. Trudno zmienić wzorce zachowania, które uważało się za prawidłowe, stosowało i obserwowało w swoim otoczeniu przez większość życia. Oczywiście, jest to możliwe. Dużo lepiej jednak zapobiegać niż leczyć – dlatego warto uczyć dziecko szacunku już od bardzo wczesnego etapu życia.
JAK PRZEJAWIA SIĘ BRAK SZACUNKU?
Brak szacunku to coś, z czym można się – niestety – spotkać na co dzień. Widać to zwłaszcza w Internecie – a tam przecież przeniosła się spora część życia ludzi. Kto choć raz nie spotkał się z niemiłym komentarzem na swój temat w mediach społecznościowych? Kto choć raz nie spotkał się z obraźliwymi stwierdzeniami i po prostu hejtem? Hejt to taki sztandarowy przykład absolutnego braku szacunku.
Hejt to coś, co nie tylko dotyczy przestrzeni wirtualnej. Z hejtem możesz spotkać się też w pracy, szkole, na uczelni – zawsze jest się na to narażonym. Niezależnie od tego kim się jest i co się robi. Brak szacunku to brak akceptacji czyichś decyzji, pomysłów czy innego sposobu myślenia. To też agresywne, gwałtowne, bardzo emocjonalne reagowanie w takich sytuacjach. Co jest przykładem braku szacunku?
Przerywanie cudzych wypowiedzi
Wulgarny język
Brak higieny
Strój nieadekwatny do okazji
Niedotrzymywanie danego słowa
Spóźnianie się
Ignorowanie rozmówcy
Czytanie cudzej korespondencji
Lekceważenie cudzych potrzeb
Nieszanowanie pracy innych, niszczenie owoców cudzej pracy
Wyzwiska
Obrażanie kogoś
Celowe przekręcanie czyjegoś imienia lub nazwiska
Nadawanie obraźliwych przezwisk
Krzywienie się, przewracanie oczami, gdy ktoś mówił
Wykonywanie obraźliwych gestów w stosunku do innych ludzi
To wszystko to tylko początek listy. Można okazywać brak szacunku na naprawdę wiele różnych sposobów. Warto uświadamiać dziecko, że nawet jeśli nie miało nic złego na myśli, tylko po prostu o czymś nie pomyślało i z czegoś nie zdawało sobie sprawy, mogło okazać komuś brak szacunku.
Brak szacunku można okazać też poprzez okazywanie braku respektu czy tolerancji w stosunku do innych kultur i ich zwyczajów. Na przykład są miejsca, w których zdejmowanie butów, gdy się przychodzi do cudzego domu są bardzo niemile widziane. Są też miejsca, w których chodzenie w butach po domu są oznaką braku szacunku do gospodarzy. Różne zasady obowiązują też przy stole, podczas witania się i w wielu innych codziennych, całkowicie zwyczajnych sytuacjach.
Kluczem jest bowiem okazywanie szacunku ludziom nie tylko podczas wielkich, szczególnych wydarzeń i okazji. Dziecko trzeba nauczyć, by szacunek okazywało zawsze, w sposób naturalny i niewymuszony. To nie jest łatwe zadanie, na szczęście jednak wszystkiego można się nauczyć, a umysły dzieci są bardzo chłonne.
KONSEKWENCJE BRAKU SZACUNKU
Brak szacunku może mieć bardzo przykre konsekwencje. Jeśli dziecko samo nie czuje się szanowane przez rodziców, rodzeństwo i najbliższe otoczenie, może cierpieć z powodu braku miłości i niezaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa. Jego samoocena jest zagrożona. Skoro dziecko nie jest szanowane przez najbliższe otoczenie, to dlaczego ktokolwiek miałby je szanować, także spoza kręgu najbliższej rodziny?
Dziecko, które nie jest szanowane, jego decyzje są podważane i jest zawstydzane przez rodziców może też stać się dużo bardziej nieśmiałe i wycofane. Może przestać dzielić się swoimi pomysłami, przestać się zwierzać i stracić zaufanie do rodziców, a w szerszym aspekcie też do innych ludzi. Takie osoby zamykają się w swojej skorupie, z której bardzo ciężko jest się wydostać i otworzyć na innych ludzi, także w przyszłości.
Dziecko, które nie jest szanowane przez innych odczuwa też chęć do odpłacenia tym samym. Skoro nie jest szanowane, dlaczego ma szanować kogokolwiek innego? Takie dziecko staje się skupione wyłącznie na sobie i nie liczy się z potrzebami innych ludzi. Uważa bowiem, że każdy powinien dbać i troszczyć się wyłącznie o siebie, a inni ludzie nie mają znaczenia. Może to doprowadzić w rezultacie do łamania norm społecznych przy kontaktach z innymi ludźmi oraz innych zaburzeń wychowawczych u dziecka, które z wiekiem mogą się tylko pogłębiać.
JAK ZDOBYĆ SZACUNEK U DZIECKA?
Niegdyś w procesie wychowywania mylono szacunek ze strachem. Wpajano dziecku wymogi posłuszeństwa wobec starszych właśnie posługując się strachem, groźbami i karami. Teraz już wiadomo, że to złe podejście i często o tym przypominają psychologowie i inni specjaliści od zdrowia psychicznego i emocjonalnego dziecka. Strach to nie szacunek. Strach to strach. Zmusza on dziecko do określonego zachowania i z wierzchu może to wyglądać jak szanowanie narzuconych norm, jednak nie jest w stanie wykształcić prawdziwego szacunku i powoduje to szereg innych, bardzo poważnych problemów i zaburzeń psychicznych oraz emocjonalnych.
Dziecko najlepiej uczy się poprzez naśladowanie. Dlatego, by dziecko szanowało Ciebie, Ty musisz szanować je i ludzi w Twoim otoczeniu. Swoim zachowaniem dasz najlepszy przykład i utrwalisz w dziecku pozytywne schematy i wzorce myślenia i zachowań.
Jeśli chcesz, by dziecko odnosiło się do innych z szacunkiem, zawsze mówiło „dzień dobry”, było miłe, uczynne, ale też asertywne, potrafiło wyrażać swoje zdanie w zdrowy sposób, bez obrażania innych i naruszania cudzych granic – samodzielnie musisz się tak zachowywać.
Dziecko odpowie Ci szacunkiem za Twój szacunek. Warto uczyć dziecko pozytywnych wzorców, pokazywać wzory do naśladowania, dawać dobry przykład i dużo rozmawiać z dzieckiem. Warto tłumaczyć, że każdy człowiek zasługuje na szacunek, każdy ma swoją godność i naruszanie jej jest czymś bardzo niewłaściwym.
Dziecko w końcu wyrośnie na nastolatka. Rozpocznie się burza hormonów i nastoletni bunt. Jeśli na wcześniejszym etapie życia dziecko zyska mocne podstawy, będzie łatwiej przetrwać te trudne dla wszystkich chwile.
Pamiętaj – dziecko jest jak otwarta, niezapisana księga. Zostanie w nim to, co tam zapiszesz. A dziecko będzie chłonąć wszystko, co widzi w otoczeniu. Jeśli próbujesz wpajać w nim szacunek, ale mówisz co innego niż robisz, dziecko szybko zauważy ten dysonans. Wtedy Twoje słowa mogą stracić na znaczeniu. W końcu to właśnie czyny mają ogromne znaczenie. Dobry przykład sprawia, że dziecko zbiera poważny kapitał emocjonalny i społeczny. W późniejszym okresie życia radzi sobie zatem znacznie lepiej. Jednak zły przykład też wpływa na dziecko, w tym przypadku w sposób negatywny. A rozwiązywanie problemów, które powstały i narastały od czasów dzieciństwa jest już bardzo trudnym zadaniem i nierzadko wymaga wielu lat wytężonej pracy. Warto tego dziecku oszczędzić.
Czasami wymaga to też pracy nad samym sobą i rozwiązania swoich własnych problemów z innymi ludźmi. Jednak naprawdę warto się tym zająć. Jeśli czujesz, że najlepszy przykład będziesz mógł dać wtedy, gdy rozwiążesz swoje własne problemy, nie bój się poszukać pomocy. W takim wypadku może pomóc również profesjonalna psychoterapia. Nie bój się szukać wsparcia ze strony profesjonalistów. W końcu chodzi o dobro Twoje, Twojego dziecka i całej rodziny.

Następny artykuł: Co przeżywają rodzice nastolatków.